Op weg naar Pasen

Lieve allemaal,
Vandaag is het Goede Vrijdag. Het is heel bijzonder om deze tijd in Togo mee te maken. Gisteravond was het mogelijk om tegelijkertijd met Nederland naar The Passion te kijken. Bijna iedereen in Togo is lid van een kerk. Een vraag die me al vaak gesteld is: bent u christen en zo ja, bent u katholiek of protestant? De diensten duren langer dan in Nederland en zijn anders van karakter. Afgelopen zondag waren we in Kpalimé voor de mis van Palmpasen en dan wordt in de katholieke kerk een heleboel gelezen uit de Bijbel. Gelukkig ging de dienst in ieder geval door! De dienst begon om half zeven met een Palmpasenprocessie vanaf het Christusbeeld in Kpalimé en duurde zo door tot tien uur. De voertaal was wel Ewé, maar Cécile had een Franse Bijbel bij zich en ik gelukkig een Nederlandse vertaling. Doordat ze verschillende personen de lezingen lieten doen, was het niet zo moeilijk om te volgen, waar ze waren gebleven. De preek was eerst in het Frans en werd daarna herhaald in het Ewé. De eucharistie werd gevierd. De collecte was een van de hoogtepunten. Een koor zong onder begeleiding van een voltallige fanfare tijdens de collecte. De volgorde was als volgt: ben je op zondag geboren, ga je eerst naar voren, ben je op maandag geboren daarna en zo kwamen alle dagen van de week aan bod. De meeste mensen gingen er bij dansen. Na de dienst speelde de fanfare nog even door op het buitenplein. Een echt feest.
Maar ja, dat was zondag. Eerst de ZATERDAG nog vermelden. De cursus over Taal-spraakontwikkeling werd afgesloten en daar moesten ook weer foto’s worden gemaakt. Vooral de groepsfoto (photo de la famille) aan het eind van de cursus was erg belangrijk. Al met al duurde deze ochtend nog vrij lang. Tegen 12.00 uur waren we thuis. Eigenlijk moesten we snel boodschappen doen, want Roger (de jongen die elke zaterdag komt om de spullen te dragen) was er al. Tijdens het boodschappen doen rekende hij alles na en dat was maar goed ook. De dames van de markt kunnen niet zo goed rekenen of ze rekenen per ongeluk extra Yovoprijzen. Yovo betekent blanke. In de middag zijn we naar een Centre Artisanal geweest. Onvoorstelbaar wat een voorraad aan houtsnijwerk, wandkleden van batik en keramiek. Er waren prachtige dingen bij. Hele kuddes houten giraffen, olifanten, nijlpaarden, antilopen in allerlei soorten en maten; houtsnijwerk van palmbomen en Afrikaanse hutten, maskers. Bij de batikafdeling was een prachtig dorpsgezicht van 2 meter breed en 1 meter lang. Perfect voor onze slaapkamer! Maar ja, het thuisfront moet het wel mooi vinden. Uiteindelijk heb ik een heel mooi houtsnijwerk gekocht en een klein wandkleed.
De ZONDAG was na de kerkdienst nog lang niet afgelopen. Met een aantal meisjes, die een jaar in Togo werken gingen we zwemmen bij Hotel Geijser, net als vorige week zondag. Anya komt uit Polen, Agathe komt uit Frankrijk en Fernanda uit Mexico. We waren echt internationaal en spraken allemaal Frans met elkaar. Bij het zwembad was het heerlijk in het begin. Al snel kwamen er allerlei andere blanken, echt alsof het blankendag was bij het Hotel. Het was een groep Amerikaanse jongeren, waarschijnlijk van het Peace Corps, die erg aanwezig waren. Ze dronken uit de ene fles pure whiskey en uit de andere jus d’orange. Midden op de dag. Wij hebben ons er als groepje erg over verbaasd. Plaatsvervangende schaamte. Wat was ik trots dan ik kon zeggen: j’ai honte! Heb ik toch niet voor niets op Franse les geleerd: avoir honte= schamen. Na het zwemmen gingen we bij Mamake eten, hetzelfde restaurant als vorige week zondag. Heel gezellig. Allemaal een glaasje rode wijn en heerlijke hamburger met frites. En wie kwamen er ook eten? Juist, de enigszins beschonken Amerikanen uit het zwembad. Arme Mamake. Wij waren klaar en gingen nog even met de vriendinnen naar het Centre Artisanal. Zij keken ook hun ogen uit. Aan het eind van de middag hebben we hen thuis gebracht. Zij werken voor Misericorde op een soort huisartsenpost. Een hele bijzondere zondag!
MAANDAG is de nieuwe week natuurlijk weer begonnen. In de ochtend een vol spreekuur met achttien kinderen. Hele gezinnen kwamen langs. Voor mij waren er twee consulten met de gebruikelijke adviezen over schoon drinkwater, handen wassen, malaria en amoeben in de ontlasting. Verder was het stil. Er waren veel kinderen onder de drie jaar en hele gezinnen is wat druk in de spreekkamer. Ik heb wel tegen Cécile gezegd dat ik geen vogeltjes kom kijken. Er waren achttien kinderen op het spreekuur gekomen. Ik heb de hele ochtend internet bijgewerkt en aan mijn reisverslag. Wel leuk, maar niet echt de bedoeling. De middag was een stuk leuker. Oren spreekuur. Cécile heeft bedacht dat we het aantal kinderen verdelen. Voor mij was het gemakkelijker dat Chaki de bloeduitslagen bespreekt en ik de oren bekijk. Zo losten we het ook op. De laatste kinderen waren best bang tijdens het uitspuiten. Als vanzelf ging ik 1,2,3,4 hoedje van papier zingen. Het meisje werd op slag rustig. Zo ook maar weer met het volgende kind. Daarnaast vroeg ik de assistentes om het meisje te vertellen dat ze in mijn handen mag knijpen als het pijn doet. Met een volgend liedje, Poesje Mauw, bleef ze rustig zitten. Geweldig toch, liedjes in het Nederlands werken ook rustgevend. Na het oren uitspuiten was het in Nederland al tijd voor de Wereldmaaltijd in de Regenboog, waar Jouke een verhaal vertelde over het werk in Togo. Jan-Cees belde me op en was ik live in de Regenboog om de groeten te doen. Raar hoor, om het geroezemoes van alle aanwezigen te horen van zover weg. Jouke vroeg nog of het erg warm was hier. Dat kan ik natuurlijk bevestigen, want het was erg heet vandaag. Zo eindigde de dag alsnog erg leuk. Gelukkig maar.
DINSDAG nieuwe ronde en nieuwe kansen. Voor we naar ASET gingen, moesten we eerst kleding ophalen uit het magazijn. Een mevrouw heeft een vorm van microkrediet. Zij verkoopt kleding en die koopt ze weer in bij Cécile. De eventuele beperkte winst komt ten goede aan ASET. Cécile heeft aan het team uitgelegd dat ik geen vogeltjes kom kijken. Ze lijken snel te leren, want het eerste kind wordt meteen bij mij naar binnen geschoven. Deze ochtend heb ik drie kinderen gezien met uiteenlopende problematiek. Voor alle kinderen hygiëne en voedingsadviezen. De eerste jongen was 14 jaar oud en zat nu in groep 8. Hij heeft vaak gedoubleerd en gaat naar de logopedie, die ook diagnostiek doen naar leerproblemen. Heel veel kinderen blijven een aantal keer zitten, zonder dat de leerkrachten aan dyslexie denken. Als een kind iets niet weet, krijgt het gewoon een pak slaag. Het tweede kind is jonger, 4 jaar en 11 maanden. Hij articuleert de R niet goed, maar zijn gehoor wordt nog niet getest. In Togo wordt echt pas vanaf 5 jaar een gehoortest gedaan, omdat kinderen niet gewend zijn aan apparatuur. Dus naar de logopedie als gehoor en visus voldoende zijn. Het laatste consult was het meest bijzonder. Een meisje wat al eerder geweest was. Moeder was met haar gekomen, omdat het meisje al een tijd niet lekker was en meer vermoeid dan haar klasgenoten. Zij is bekend met een ernstige vorm van sikkelcelanaemie en maakte op mij een zieke indruk. Bij lichamelijk onderzoek had ze een flinke ruis over het hart en ook over de bloedvaten in de liezen en de hals. Dit past vaak bij bloedarmoede. Ik heb het meisje met spoed naar het ziekenhuis verwezen en later nog met Cécile overlegd. Het was prima om haar te verwijzen bij deze klachten. O ja, alle kinderen hadden ook nog parasieten in de ontlasting, dus weer flink metronidazol voorgeschreven. In de middag heb ik mijn reisverslag weer bijgewerkt en nog wat op de blog gezet over de acties van de kinderen in Nederland. Bij thuiskomst ’s avonds bleek er geen stroom te zijn. Met een mijnwerkerslamp op hebben we gekookt en vreselijk gelachten. Foto’s gemaakt met de zelfontspanner in het donker.
WOENSDAGochtend werkte Cécile thuis en werd ik opgehaald door Kodzo. Luxe hoor; een privéchauffeur. Deze ochtend mocht ik meekijken in het laboratorium. Bij elk kind wordt bloed afgenomen en ontlasting nagekeken en ik vond het erg leuk om te zien wat er allemaal mee gebeurde. Preparaten maken, bloeduitstrijkjes, beoordelen onder de microscoop; heel interessant, omdat het hier meteen consequenties heeft voor de dagelijkse praktijk. Ik heb een aantal gisten gezien, bijzondere witte bloedcellen en op donderdagochtend zelfs bewegende trichomonas en amoeben, al bewegend! Aan het einde van de ochtend heeft Kodzo me weer thuisgebracht. In de middag waren en controles. Een gehoorcontrole van een kind, waarvan de leerkracht zich erg zorgen maakt over de ontwikkeling van de schoolcarrière (twee doublures al). Na oren uitspuiten en een goed audiogram wordt hij ook gezien door de logopedisten. Het tweede consult was heel leuk, een visus, die nu goed was. Het meisje wilde wel samen op de foto! Als laatste kwam het met spoed verwezen meisje terug met haar moeder. In het ziekenhuis was een bloedarmoede vastgesteld en het ging gelukkig ook weer wat beter met het meisje. Behandeling is ingezet en over een maand komt ze weer terug ter controle.
DONDERDAGochtend was het opstaan heel erg moeilijk. Het was zo heet afgelopen nacht, dat ik wel vijf keer wakker ben geweest en dus eigenlijk gewoon nog heel erg moe was. Deze ochtend was het de bedoeling om één of twee consulten te doen en dan de familiefoto tijdens de afronding van de cursus over Leerproblematiek te maken. Er waren weinig kinderen en ik heb nog even meegekeken met Justine van het lab, die heel goed bloed kan prikken. Uit handjes en voetjes zelfs. Verder heb ik wat foto’s gemaakt van schattige kindertjes in de wachtkamer. Vooral een superleuke tweeling, waarvan de één al heel snel na de geboorte is geopereerd aan een niet gesloten verhemelte. Collega dokter Frank staat echt superleuk met hen op de foto. ’s Middags zijn we vrij en hebben we lekker een beetje geslapen. Verder nog een boodschap bij het ziekenfonds, even langs de kerk om ons te bezinnen en langs de boekenwinkel van de nonnen. Daar was een nieuwe soort stof te koop. Heel bijzonder: twee pausen worden op 27 april heilig verklaard. 27 april is de onafhankelijkheidsdag voor Togo. Op deze stof de afbeelding van de twee pausen en een afbeelding van de vlag van Togo en het Vaticaan op een ondergrond van Fleur de Lys. Witte donderdag is een bijzondere dag, the Passion was op televisie en daar hebben we samen met ruim 2 miljoen Nederlanders naar gekeken. Ontroerend!
En dan was het dus al weer VRIJDAG, en vandaag hebben we uitgeslapen. Heerlijk om 9.00 uur opgestaan en wat aangerommeld. We hebben een bijzonder bezoek afgelegd. Ongeveer een uur rijden van Kpalimé is het dorp Lovisa Kope. De bewoners hebben Marie-Claude Lovisa tot hun koningin gekozen, omdat zij heel veel heeft gedaan voor dit dorp. School gebouwd, een gezondheidscentrum en nog veel meer. Zij heeft veel invloed in Togo en een heel uitgebreid netwerk. Cécile heeft haar vorig jaar in september leren kennen en via haar connecties wordt volgend schooljaar een tweede preventief gezondheidscentrum geopend. La reine had ons uitgenodigd om te komen eten. We worden heel vorstelijk ontvangen en op onze wenken bediend. Toen ik vroeg of ik mocht rondkijken en foto’s maken werd een jongen opgetrommeld om me overal rond te leiden en alles uit te leggen. Er logeerden ook twee jonge Françaises bij haar, die stage liepen voor hun rechtenstudie. Ik vond ze een beetje hooghartig voor hun leeftijd. Alsof ze prinsessen waren ;-(. La reine was alleraardigst. Zij heeft een stichting om de infrastructuur van de streek en de toekomst van de kinderen te verbeteren. Allerlei schattige sieraden en sleutelhangers waren er. Natuurlijk hebben we het nodige aangeschaft! Op de terugweg hebben we uitgebreid nagekletst. Als invloedrijk persoon in Afrika hebben de mensen vaak iets van je nodig en dan nog is het niet altijd genoeg. Heel apart om te ervaren. Het past niet bij mijn beeld van de arme kindertjes in Afrika, die alleen maar heel graag geholpen willen worden. Het is zo belangrijk om de mensen hier zelf kennis te geven en te leren dat er meer is dan alleen maar dagelijks eten en het nu. Cécile vertelt wel dat er heel langzaam iets verandert, maar er is nog een lange weg te gaan. Hopelijk kan ik daar een klein steentje aan bijdragen.
Wat een verhaal, hopelijk niet te lang. Volgende week toch maar weer proberen om eerder wat belevenissen te plaatsen. Hele gezegende Paasdagen en tot het volgende blog.
Veel liefs uit Togo, ook namens Cécile,
Geja